Videoclips
De Herta Lebenstein Realschule werkt niet alleen aan een gekwalificeerde technische training maar ook talentontwikkeling en persoonlijke vrijheid staan hoog in het vaandel. Op deze Duitse school, vlak over de grens met Nederland, is het Nederlands een keuzevak.
Der Refrain:
Das Versteck war sehr klein,
da drinnen war es nicht fein.
Sie durften keine Geräusche machen,
nicht laufen, nicht sprechen.
Sie hatten solche Angst,
es dauerte so lang.
Aber jetzt sind wir frei,
denn der Krieg ist schon längst vorbei.
Heute werde ich acht Jahre alt,
aber es ist für mich so schwer.
Ich sitze in einem Versteck über einem Pferdestall,
hier ist es sicher, aber es ist sehr schmal.
Das Geschenk, gebracht von einem Kurier,
sie hatten ihn bereits im Visier.
Ein Flugzeug macht mich sehr froh,
aber doch bin ich nicht frei.
Dies ist geheim, weil du niemandem vertraust.
Pieter war siebzehn Jahre alt,
sein Kajak war aus Holz gebaut.
Er wollte nicht in Deutschland arbeiten
also musste er sein Kajak verstärken.
Allein auf dem Wasser, ohne Sicherheit,
ich habe solche Angst, wann werden wir befreit?
Mein Ausweis mit einem J darin,
dann war ich in Gefahr.
Auf diese Reise hatte ich wenig Lust,
weil wir auseinandergehen mussten.
Vater sagte: „Flieh und tauche unter!“
Ich ging zum Friseur und was für ein Wunder,
ich bekomme eine andere Identität.
Ich gehe durch die Straßen mit Nervosität.
Ich darf nicht mehr ich selbst sein
und das tut mir sehr sehr weh.
Vandaag word ik acht jaar
maar het is voor mij zo zwaar.
Ik zit in een schuilhoek boven op een paardenstal
hier is het veilig maar het is best smal.
Het cadeau gebracht door een koerier
ze hadden hem al in het vizier.
Een vliegtuig maakt mij heel blij
maar toch ben ik niet vrij.
Het refrein:
De schuilplaats was klein
daarbinnen was het niet fijn.
Zij mochten geen geluid maken,
niet lopen, niet praten.
Zij waren heel bang
het duurde zo lang.
Maar nu zijn wij vrij
want de oorlog is al lang voorbij.
Dit is geheim omdat je niemand vertrouwt. (fluisterend)
Pieter was zeventien jaar oud
zijn kajak is van houd gebouwd.
Hij wilde niet naar Duitsland gaan werken
daarom moest hij zijn kajak versterken.
Alleen op het water zonder zekerheid
ik ben zo bang, wanneer zijn wij bevrijd?
Mijn paspoort met een J erin
dan was ik in gevaar.
In die reis had ik niet veel zin
want wij moesten uit elkaar.
Vader zei: “Vlucht en duik onder!“
Ik ging naar de kapper en wat een wonder,
ik krijg een andere identiteit.
Ik loop op de straat met nervositeit.
Ik mag niet meer mezelf zijn
en dat doet me heel veel pijn.
Hoe overleefde je als burger, tijdens de Tweede Wereldoorlog? Welke keuzes kon of moest je maken? In het Nationaal Onderduikmuseum in Aalten is te zien hoe het dagelijks leven van burgers tijdens de oorlog ingrijpend veranderde; hoe onderduikers leefden en de mensen die hen onderdak aanboden.
De Kajak, Pieter Timmerman 1944
De kajak van Pieter Timmerman was een poging van deze 17-jarige jongen om te ontsnappen naar Engeland. Het lukte hem uiteindelijk niet om de kajak waterdicht te krijgen en zijn vlucht ging niet door. In plaats daarvan moest hij onderduiken en werd hij actief in het verzet.
Veel zogeheten Engelandvaarders kwamen om bij hun tocht. Pieter overleefde de oorlog.
Vliegtuigje, gemaakt in onderduik 1943
Joop Levy zit al een jaar ondergedoken met zijn familie in Lintelo als hij een cadeau krijgt voor zijn 8ste verjaardag. Het is een houten vliegtuigje dat gemaakt is van een oude toiletbril door zijn neef en wordt gebracht door een koerier uit het verzet. Het is een kostbaar bezit voor jongen onder gevaarlijke omstandigheden. Drie weken voor de bevrijding verblijven er zelfs 70 Duitse soldaten op het terrein waar de familie schuilt. Het loopt goed af.
Tijdens de bevrijdingsoptocht in Varsseveld loopt Joop mee, verkleed als piloot met het vliegtuig trots onder zijn arm.
Vervalst paspoort van Ivy Philips 1943
Ivy Philips' vader wordt opgeroepen zich te melden in Westerbork. Ivy neemt de boodschap van zijn vader ter harte: “Vlucht en duik onder!” Hij gaat naar de kapper en met deze nieuwe foto vervalst hij zelf een clandestien verkregen paspoort van een twee jaar oudere jongen. Op een boerderij in De Heurne wordt hij schuilgehouden. Na de oorlog verneemt Ivy dat zijn vader, moeder en broertje zijn vermoord in Sobibor.
Je maakt ’t samen!
Leerlingen van CSG Bogerman leren om samen te maken. De school helpt en ondersteunt de leerling om het beste uit zichzelf te halen en om talent in te zetten voor anderen.
De presentatie van het Fries Verzets- museum is te zien op de tweede verdieping van het Fries Museum. De opstelling gaat over de beleving van de WO2 in Friesland. Via persoonlijke verhalen komt de bezoeker in contact met daders, slachtoffers en verzetshelden. Het is een verhaal dat raakt, confronteert en aan het denken zet. Een bezoek aan het Fries Verzetsmuseum is een ontmoeting met de bewoners van Friesland in de jaren 1940-1945.
Schoenen van Waanzin
Ongelofelijk: Duitse soldaat plundert Amerikaans vliegtuigwrak en vindt deze schoenen. Hij schenkt ze aan een Joodse onderduiker!
J-stempel
In de Tweede Wereldoorlog werd deze stempel gebruikt om de letter J in persoonsbewijzen van Joden te stempelen. Waarschijnlijk is de stempel afkomstig uit Sneek, waar 50 Joden woonden. Het is de enige, bekende, overgebleven stempel in Nederland.
Zelflaadpistool
Op 8 december 1944 is er een spectaculaire overval op de Blokhuispoort. Bevrijder Willem Leijstra (bijnaam Antoon) deed mee met zijn Walther P38 nr. 4087 kal 9 mm Para. 51 gevangenen werden bevrijd zonder een schot te lossen!
Bij StartCollege werken ze aan jouw toekomst!
Het Startcollege helpt jongeren en volwassenen, al dan niet uit een ander land of met een beperking, om in te burgeren en de Nederlandse taal te leren zodat ze een beroepsopleiding kunnen volgen of een vmbo-tl, havo of vwo-diploma kunnen halen.
Het Verzetsmuseum bezit een van de grootste verzamelingen in Nederland over de bezetting en het verzet in de jaren 1940-1945. Door het decor van nagebouwde straten en wandvullende foto’s in de permanente expositie Nederland in de Tweede Wereldoorlog waan je je direct in de oorlogsjaren. Authentieke voorwerpen, foto’s, documenten, film- en geluidsfragmenten vertellen de geschiedenis van mensen in oorlogstijd: veel persoonlijke verhalen. Tot de vaste expositie hoort ook een afdeling over Nederlands-Indië. In Verzetsmuseum Junior maken jongeren kennis met deze aangrijpende periode uit de recente Nederlandse geschiedenis. Het Verzetsmuseum vertelt een verhaal dat belangrijk is en belangrijk blijft.
Accordeon
Bertus heeft een speciaal vervoermiddel voor bonkaarten bedacht; hij bergt ze op in zijn accordeon waaruit hij het binnenwerk verwijdert. Als ‘man met de harmonica’ valt hij er op bij de Duitse politie. Als de trein stopt op het station van Meppel hoort Bertus iemand op het perron iets fluiten dat door Bertus zelf bedacht is en vrijwel niemand kent. Gevaar! Hij verlaat de trein en krijgt op het perron te horen dat de Duitsers hem op het volgende station opwachten. Zo wordt zijn leven gered. Hij duikt onder tot het einde van de oorlog.
5 persoonsbewijzen
In 1941 moet iedere Nederlander vanaf 15 jaar een persoonsbewijs bij zich hebben. Zo kunnen de
Duitse bezetters de bevolking beter controleren. Maar met een vals persoonsbewijs kun je iemand anders lijken en aan de Duitsers ontsnappen. Jaap is de hoofdverspreider van de verzetskrant Trouw. Hij heeft zelfs wel vijf verschillende valse persoonsbewijzen! In elk persoonsbewijs staat een andere naam en een ander beroep. Hij moet goed onthouden welke hij bij zich heeft, en wie hij dus is, als de Duitsers hem controleren.
Stippenkaart Amsterdam
Deze kaart van Amsterdam is in opdracht van de Duitsers gemaakt door Nederlandse mensen die voor de gemeente werken. Elke stip staat voor tien Joden. Van de 140.000 Nederlandse Joden woonden er ongeveer 80.000 in Amsterdam. In januari 1941 moeten alle Joden zich laten registreren bij de gemeente. Vrijwel iedereen gehoorzaamt. Want wat gebeurt er als je weigert? En waarom zou je niet uitkomen voor je afkomst? De registratie maakt het de Duitsers makkelijker om de latere maatregelen tegen de Joden uit te voeren.
Worden wat je wilt door te leren wat je kunt! Bij het VMBO op het Scheldemond College kiezen ze voor overzichtelijke, kleine klassen en leren leerlingen vooral door te doen. Zo ontdekken ze gaandeweg waar ze goed in zijn en leren ze zich te focussen op hun talent.
Bevrijdingsmuseum Zeeland toont de bewogen geschiedenis van Zeeland tijdens de WO2. Het museum besteedt daarbij in het bijzonder aandacht aan de Slag om de Schelde (1944), de langste en hevigste veldslag op Nederlands grondgebied. De uitkomst van deze cruciale operatie was direct beslissend voor het einde van de WO2 in West-Europa. De verhalen van toen zijn nog steeds van nu. De uitkomsten van de Slag om de Schelde en het openstellen van de haven van Antwerpen, waren bepalend voor de plannen voor de oprichting van de Verenigde Naties en de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens. Dit rechtvaardigt de opoffering, toen en nu.
Belboei
De bel is voor zover bekend één van de drie nog aanwezige bellen in Nederland van een North Foreland-route boei. Deze routeboeien liepen van de monding van de Thames in Engeland tot in de monding van de Schelde.
De Duitsers hadden in de zomer van 1944 in de Schelde-monding talloze mijnen gelegd.
Achter de mijnenvegers voer een grote Engelse tonnenlegger, die de geveegde geul direct markeerde.
Postduif in parachute
De Engelsen breidde hun krijgsmacht uit met de postduivendienst (the Carrier Pigeon Service) omdat ze bang waren, na mogelijke invasie van de Duitsers, hun telefoon- en radioverbindingen te verliezen. Toen die Duitse invasie niet doorging werden de getrainde duiven voor andere militaire doeleinden ingezet. En de Duitsers wisten maar al te goed dat de duiven van groot militair belang waren.
Christiaan Scheele en zijn vader woonde in Zaamslag. Toen de Polen bij Axel zware gevechten leverden wilden ze graag weten wat hun achter het front te wachten stond. Om hierachter te komen werd met een klein vliegtuigje een Engelse postduif in harnas (zodat de duif niet weg kon vliegen) aan een parachute gedropt met een doosje instructies erbij.
De bedoeling was dat je de gegevens waar men om vroeg op een papiertje zou schrijven en vervolgens in het berichten kokertje zou stoppen wat je weer om de duif zijn poot zou bevestigen.
Nu kon de duif in de lucht worden gegooid om aan zijn terugreis naar Engeland te beginnen. Terug aangekomen in Engeland werd het berichtje per zender doorgegeven aan het hoofdkwartier van de Polen.
De complete parachute inclusief harnas en berichtenkoker is altijd door de familie Scheele als souvenir bewaard, de zoon van Christiaan Scheele woonachtig in Hilversum heeft het object geschonken aan het museum zodat dit Zeeuwse verhaal bewaard blijft.
Bordje Verboden voor Joden van plaatselijke winkelier
Wit houten bord met zwarte tekst: "Voor Joden verboden". Links van de tekst zien we een militair waarmerk. Dit verbodsbord hing aan schuur bij noodslager "Kleinepier" uit Grijpskerke. Door dit bord aan de gevel dachten de Duitsers dat de slager Duitsgezind was, en daardoor kreeg hij niet vaak controle. In werkelijkheid hielp hij de bevolking door clandestien slachtingen uit te voeren.
Het Maurick College is een scholengemeenschap waar het talent en het welzijn van de leerling voorop staan. Onderwijs op het Maurick College wordt gegeven en genoten volgens het Dalton-concept. Dit is op het Maurick College gestoeld op drie pijlers: verantwoordelijkheid, zelfstandigheid en samenwerking.
Kamp Vught was tijdens de Tweede Wereldoorlog het enige SS-concentratiekamp buiten nazi-Duitsland en het door nazi-Duitsland geannexeerde gebied. De SS had behoefte aan ruimte omdat de doorgangskampen in Amersfoort en Westerbork de toenemende stroom gevangenen niet meer konden verwerken. Op deze historisch beladen plek houden wij de herinnering levend aan de geschiedenis van het kamp en de slachtoffers. In woord en beeld worden ook actuele vormen van vooroordelen, discriminatie en racisme getoond. Zo wordt tastbaar hoe persoonlijke keuzes van individuele mensen ook nu nog kunnen leiden tot onderdrukking of uitsluiting van anderen in de samenleving.
Belboei
De bel is voor zover bekend één van de drie nog aanwezige bellen in Nederland van een North Foreland-route boei. Deze routeboeien liepen van de monding van de Thames in Engeland tot in de monding van de Schelde.
De Duitsers hadden in de zomer van 1944 in de Schelde-monding talloze mijnen gelegd.
Achter de mijnenvegers voer een grote Engelse tonnenlegger, die de geveegde geul direct markeerde.
Postduif in parachute
De Engelsen breidde hun krijgsmacht uit met de postduivendienst (the Carrier Pigeon Service) omdat ze bang waren, na mogelijke invasie van de Duitsers, hun telefoon- en radioverbindingen te verliezen. Toen die Duitse invasie niet doorging werden de getrainde duiven voor andere militaire doeleinden ingezet. En de Duitsers wisten maar al te goed dat de duiven van groot militair belang waren.
Christiaan Scheele en zijn vader woonde in Zaamslag. Toen de Polen bij Axel zware gevechten leverden wilden ze graag weten wat hun achter het front te wachten stond. Om hierachter te komen werd met een klein vliegtuigje een Engelse postduif in harnas (zodat de duif niet weg kon vliegen) aan een parachute gedropt met een doosje instructies erbij.
De bedoeling was dat je de gegevens waar men om vroeg op een papiertje zou schrijven en vervolgens in het berichten kokertje zou stoppen wat je weer om de duif zijn poot zou bevestigen.
Nu kon de duif in de lucht worden gegooid om aan zijn terugreis naar Engeland te beginnen. Terug aangekomen in Engeland werd het berichtje per zender doorgegeven aan het hoofdkwartier van de Polen.
De complete parachute inclusief harnas en berichtenkoker is altijd door de familie Scheele als souvenir bewaard, de zoon van Christiaan Scheele woonachtig in Hilversum heeft het object geschonken aan het museum zodat dit Zeeuwse verhaal bewaard blijft.
Bordje Verboden voor Joden van plaatselijke winkelier
Wit houten bord met zwarte tekst: "Voor Joden verboden". Links van de tekst zien we een militair waarmerk. Dit verbodsbord hing aan schuur bij noodslager "Kleinepier" uit Grijpskerke. Door dit bord aan de gevel dachten de Duitsers dat de slager Duitsgezind was, en daardoor kreeg hij niet vaak controle. In werkelijkheid hielp hij de bevolking door clandestien slachtingen uit te voeren.
Betrokken, verantwoordelijk en veilig
Het Corderius College is een christelijke school voor mavo, havo, vwo (atheneum en gymnasium) en masterclass. We zijn gevestigd in Amersfoort en maken deel uit van de Meerwegen scholengroep. Iedereen die kan instemmen met het christelijk karakter van de school is van harte welkom!
De Gedenkplaats Kamp Amersfoort in Leusden herinnert aan het ‘Polizeiliche Durchgangslager Amersfoort’, waar tijdens de WO2 zo’n 35.000 (vooral) mannen gevangen werden gehouden. Het was een strafkamp waar velen werden verwaarloosd, mishandeld en op transport gesteld naar vernietigingskampen in Duitsland en Polen. Nu is er een bezoekerscentrum met een (groot) buiten en binnenterrein. Het kamp organiseert rondleidingen en biedt diverse projecten aan voor het onderwijs onder het motto herinneren, bezinnen en leren.
Koffer van Gerrit Verhoef
Gerrit Verhoeff werd opgepakt bij de Merwederazzia op 16 mei 1944 en naar Kamp Amersfoort gebracht. Begin juli kreeg de familie bericht dat hij op 14 juli op transport naar Braunschweig zou gaan en of ze een koffer met inhoud wilden opsturen. Zijn broers, beiden timmerman, maakten een koffer voor hem. Op het lijstje aan de binnenkant van het deksel stond geschreven welke spullen er mee moesten op transport.
Gerrit ging echter niet op transport, want hij was die dag ziek en verbleef in de ziekenboeg. In plaats daarvan werd hij op 11 augustus 1944 weer vrijgelaten. De koffer verdween naar zolder.
Tabaksdoosje
Dit doosje was van oud-gevangene Geert Hemminga. Hemminga, geboren op 26 mei 1923, was politieagent en werd in september 1944 met een groep politiemannen gearresteerd en naar Kamp Amersfoort gebracht. Door een ernstige, besmettelijke ziekte miste hij het transport naar Neuengamme, waar vrijwel al zijn collega’s de dood vonden.
Hemminga werd door bemiddeling van het Rode Kruis begin april 1945 vrijgelaten en kreeg een fiets om naar zijn ouderlijk huis in Fochteloo (Friesland) te gaan. Onderweg, op 7 april 1945, werd hij bij een luchtaanval voor een militair aangezien en bij Lichtmis (Gemeente Rouveen) beschoten. Hij overleed aan zijn verwondingen.
Bijbel
Bijbels en andere persoonlijke bezittingen waren streng verboden in Kamp Amersfoort.
Ondanks fikse straffen werden ze regelmatig naar binnengesmokkeld. Geloof was een grote steun voor de gevangenen. In deze bijbel staan namen en adressen, verslagen van gebeurtenissen, onderzoeken, en een geïmproviseerde kalender.
Ontdekt de wereld, ontdek het CCC!
Vanuit christelijke inspiratie werkt de school aan het ontwikkelen van talenten van leerlingen en medewerkers. De school wil van waarde zijn voor de omgeving en voor de ontwikkeling van de leerlingen als mens.
Tijdens de WO2 werden vanuit kamp Westerbork 107.000 Joden en Sinti en Roma op transport gesteld naar concentratiekampen. Leerlingen die een bezoek brengen aan Herinneringscentrum Kamp Westerbork volgen de persoonlijke verhalen van slachtoffers uit hun eigen woonplaats. Ze ontwikkelen inzicht over de verschillende stadia van de Holocaust: van discriminatie en uitsluiting in de eigen omgeving tot vervolging en moord. Daarnaast is er aandacht voor de rol van slachtoffers, daders en omstanders.
Keteltje
link naar de 3D foto van Chris Booms
Het keteltje is een van de voorwerpen dat werd opgegraven uit een tuin in Wije. Het was eigendom van de Joodse familie Aussen. Op 3 oktober 1942 werden Hertha en haar zus Annie van huis gehaald en naar Westerbork gebracht. Moeder volgde enkele weken later. Vader bevond zich al in het kamp en werkte er in de smederij. Meer dan een jaar bleven ze in kamp Westerbork. Op 14 september 1943 schreef Hertha een laatste groet op een briefkaart, die ze uit de trein wierp.
‘Mijn liefste Netty, De laatste afscheidskaart ontvang je vanuit de trein. We zitten met ruim 40 mensen + bagage en het is benauwd in veewagen. We zijn vol goeden moed. Tot een spoedig weerziens in ons dierbare Hollandje. Vaarwel en kus, Hertha.’
Op 14 september 1943 maakte de familie Aussen deel uit van het transport naar Auschwitz. Een voorbijganger vond Hertha’s laatste briefkaart naast de spoorlijn en postte hem. De kaart is slordig geschreven, met een stompje potlood op haar knie of op haar rugzak. Drie dagen later werden Hertha, haar vader en haar zus direct na aankomst in Birkenau vergast. Hertha's moeder stierf kort na de bevrijding van het kamp, als slachtoffer van medische experimenten.
Eendje
Link naar de 3D foto van Chris Booms
Als Ruth vier of vijf jaar oud wordt, krijgt ze voor haar verjaardag een geel houten eendje op wieltjes. Gemaakt in de speelgoedwerkplaats van Kamp Westerbork, waar Joodse gevangenen speelgoed maakten voor kinderen in Duitsland.
Spaarpotje
Link naar de 3D foto van Chris Booms
Het betreft het spaarpotje van Wilhelmina Wolf (1938) uit Noordbroek. Vlak voordat zij en haar moeder zich meldden voor deportatie naar kamp Westerbork, bracht haar moeder het spaarpotje van Wilhelmina naar burgemeester Sjoerd Edema.
Wilhelmina en haar ouders overleefden de oorlog niet, ze werd op drie jarige leeftijd vergast in Auschwitz. De burgemeester bewaarde het spaarpotje jaren in de lade van zijn bureau. Zijn dochter besloot het spaarpotje te schenken aan het museum.
Het Museon is een populair wetenschappelijk museum. In de grote tentoonstelling Jouw wereld, mijn wereld gaat het erover hoe de aarde ontstond, wanneer de dino’s leefden, hoe de eerste mens eruit zag, waar energie vandaan komt, hoe verre volken leven en hoe mensen recht en vrede kunnen bewaren. Een deel van de collectie bevat voorwerpen gerelateerd aan de opkomst van het fascisme in Duitsland en Nederland, het verloop van de WO2 in Nederland en de weerslag op het dagelijks leven. De nadruk ligt op de regio Den Haag. Speciale aandacht is er voor verhalen uit Japanse interneringskampen in de vaste presentatie Kind in oorlog.
Vertel Vrijheid! is een initiatief van Stichting Musea- en Herinneringscentra 40-45.
Stichting Musea en Herinneringscentra ’40-’45 (SMH) is het samenwerkingsverband van 15 grote musea en herinneringscentra in Nederland met een bereik van 1,2 miljoen bezoekers per jaar. www.smh40-45.nl
Vertel Vrijheid! is mogelijk gemaakt door
Colofon
Konrad Koselleck Big Band beats en muziek kennisclips
Vincent Bijlo teksten kennisclips
Nina Mispelblom Beyer regie en productie videoclips
Postmen regie en productie kennisclips
Schiavone Simpson, Leonie Klooster, Atta de Tolk, Kiddo Cee raps en spoken words in kennisclips
Idske Bakker ontwerp project, lesmateriaal en projectleiding
Voor meer informatie info@vertelvrijheid.nl
Partners Vertel Vrijheid!
